ÇOCUKLARDA YALAN SÖYLEME VE NEDENLERİ

3 yaş öncesinde çocuklar düşüncelerinin kişisel olduğu bilincinde değildirler. Bundan dolayı hiçbir şekilde çocuk ve yalan ilişkisi kurulamaz.

3-4 yaşlarında olağanüstü bir hayal gücü, yeni bilgi ve beceriler kazanma ve bunları test etme isteği çocuğun psikolojik ve fiziksel gelişiminde yer alır. Masal dünyasında yaşayan çocuk çok farklı hikayeler anlatabilir, suçu başkalarına atabilir. Salçalı makarnasını halıya döken çocuk, bunun odaya giren peri tarafından yapıldığını söyleyebilir. Gerçeklik duygusu henüz oluşmadığından, abartılı söylemler, hayallerle ilgili ifadelerin gerçek gibi anlatılması tamamen normaldir.

5 yaşından itibaren gerçek ile yalan arasındaki fark çocuk tarafından kavranmaya başlanır. Fakat anne babayı memnun etme isteği, onların sevgisini kaybetme arzusu çok yoğun olup, anne babanın üzüleceği ya da kızabileceği durumlarda gerçeği çarpıtma yoluna gdebilirler ki, bu da gayet doğaldır.

7 yaşından itibaren soyutlama yeteceği gelişir, 8-9 yaşlarında gerçek ile yalan arasındaki fark tam olarak kavranır, 10-11 yaşlarında ise doğru ile yanlışı kendi bilişsel becerisi ile ayırır hale gelir.

Yalan söyleme 11 yaşın üzerinde devam ediyorsa uyum ve davranış bozukluğu olarak kabul edilebilir. Burada da öncelikle yalanın sadece anne babaya mı, genel olarak mı söylediğine dikkat edilmelidir. Anne babanın çocuk yetiştirmedeki yanlışlıkları ve çocuğa verdikleri tepkiler burada ana unsur olabilir.

ÇOCUKLARIN YALAN SÖYLEMERİNİN ALTINDA ŞU NEDENLER YATABİLİR

* Çocukları yalana iten, çoğunlukla yetişkinlerin gerçek karşısında takındıkları çeşitli tutumlardır. Örneğin; telefonu cevap vermeye giden çocuğuna "beni filanca sorarsa evde yok dersin" diyen bir anne, okul yıllarında nasıl kopya çektiğini, bulduğu kopya çekme yöntemleriyle öğretmenini nasıl atlattığını anlatan bir baba, annenin kapıyı çalan komlşu için çocuğuna "annem evde yok" dedirtmesi, ailenin"doktora gidiyoruz" diyerek gezmeye gitmesi, "bu yaptığını baban sorarsa yapmadı diyeceksin" diye çocuğa annenin baskı yapması, çocuğun yanında "yalanla dolanla zangin olmuş" kişilerin zevkle anlatılması, dolaylı yoldan çocuğa yalan söylemeyi öğretmektedir.

* Çocuk ilgi çekmek amacıyla da yalan söyler. Çocuk eğer 5 yaşın altındaysa yalandan söz etmek doğru olmaz. Yaramazlık yapan ve yalan söyleyen çocukların amacı anne-babayı kızdırmak, çileden çıkarmak ya da aldatmak değildir. Yeterli sevgi alamayan ya da gördüğü sevgiden emin olmayan, ilgi eksikliği yaşayan çocuklar dikkatleri kendi üzerine çekmek için hikaye uydururlae. Bu çocuklar azarlanmak ve dayak yemek pahasına da olsa her çareye başvururlar.

* Çocuk sık sık eleştiriliyorsa, sert tepki gösteriliyorsa, mükemmelliğe zorlanıyorsa yalana başvurabilir. Çocuk doğru söylediğinde "yalan söylüyorsun" diye suçlanıyorsa bu yalanlar alışkanlık haline gelebilir.

* Bazen de yalan taklit yoluyla öğrenilir. Diğer çocukların yalan söylediğini gören ve onları taklit eden çocuk, yalanın onlara bir takım avantajlar sağladığını fark eder. Birde buna arkadaşlarının "benim gibi yapmıyorsun çünkü korkuyorsun" türünden yönlendirmeleri eklenir. Böylece çocuk yaptığı bir hatada kendini masum gösterip cezdan kurtulmak ister.

* Çocuk güven kazanmak için de yalan söyleyebilir. Anaokuluna ve ilköğretim okuluna devam eden çocuklarda sık görülen bir yalan türüdür. Eğer çocuk derslerinde başarılı değilse,okulda ve evde tembelliği başa kakılıyorsa bu çocuk telafisi zor bir aşağılık duygusu geliştirebilir. Çocuk kendini değersiz, aptal işe yaramaz biri olarak görmeye başlar.

* Çocuk cezadan kaçmak için de yalan söyleyebilir. Dürüstlüğü ve doğru sözlülüğü krşısında ceza gören bir çocuk yalana başvurabilir. Dayak en kötü bir dsiplin alanıdır ve eğitime bir katkısı yoktur. Günah keçisi gibi devamlı suçlanan, kendisini savunmasına asla izin verilmeyen, başkalarıyla kıyaslanan çocuklarda bir anlamda cezalandırılmış olur. Eğer sınavdan aldığı düşük notu söylediğinde azar işitir. "Yine mi zayıf aldın, bu notlar ne zaman düzelecek, ne zaman çalışmaya başlayacaksın?" suçlamalarıyla karşılarsa, bir sonraki zayıfını söyleme cesareti gösteremeyeceğinden yalana başvurabilir.

* Çocuk yalan söylerken bazı özlemlerini dile getiriyor da olabilir. Mutsuzluklarını gizlemek için yalan söyleyen çocuklara rastlamak mümkündür. Yetişkin insanların mutsuzlukla başa çıkma yöntemleri farklıyken, çocuklar mutsuzluklarını mutluymuş gibi yansıtırlar. Anne-babası sürekli kavga eden bir çocuk, öğretmenine ve arkadaşlarına anne-babasının hiç kavga etmediğini ve çok iyi geçindiklerini söyleyebilir. Okulda arkadaşlarıyla iletişim kuramayan, oyunlara alınmayan bir çocuk anne-babasına sınıfta en sevilen çocuk olduğunu anlatabilir. Sınıf başkanı seçilemediği için çok üzülüp,mutsuz olan bir çocuk eve geldiğinde sınıf başkanı seçildiğini ifade edebilir. Anne babası boşanan bir çocuk, arkadaşlarına çok mutlu bir aile tablosu çizebilir.

* Çocuk kardeşiyle ya da başka çocuklarla kıyaslanıyorsa, ailenin onayladığı çocuğa benzemek amacıyla yalana başvurabilir. Bu nedenle yapmadığı davranışları yapmış gibi ya da yaptığı davranışları yapmamış gibi ailesine anlatabilir.

* Çocuklar kaygılandıkları bir durumdn kaçmak için de yalana başvurabilir. Okuldan korktuğu için karnının ağrıdığını söyleyen ve okula gidemeyen bir çocuk ya da okulda yemek yemek istemediği için parasını çaldırdığını söyleyen bir çocuk bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Psikolojik Danışman ELİF ÖZÇELİK

SAĞLICAKLA KALIN